КОЛ ЭМГЕКТИН ПСИХИКАЛЫК ДЕН СООЛУК ЖАНА БАКУБАТТУУ ТУРМУШ CҮРҮҮ ҮЧҮН МААНИСИ

Др. Салтанат Кыдыралиева /@kaplan.psychology

Кол эмгеги жана кол өнөрчүлүктүн күнүмдүк жашоодо колдонулушу жана стрессти башкаруу.

Күнүмдүк жашоодо кездешкен стресс, тынчсыздануу жана депрессия сыяктуу эмоционалдык кыйынчылыктар менен күрөшүү үчүн кол эмгеги жана кол өнөрчүлүк сыяктуу өз (алдынча) терапия ыкмалары натыйжалуу жана оңой колдонула турчу жолду сунуштайт. Кол эмгеги менен алектенүү, адамдарга өз ойлору жана сезимдерин сыртка чыгарууга, ошондой эле адамдын өзүнө кам көрүү жөндөмдөрүн өнүктүрүүгө жана руханий чыдамкайлыкты арттырууга жардам берет. Айрыкча, күнүмдүк жашоодо кол эмгеги менен алектенүү адамдарга "дем алуу" аймагын түзүүгө же “эс алуу” убакыт тилкесин жаратууга жардам берет.

Туура эмес темпте иштеген, көп социалдык милдеттери бар кишилер кол  эмгеги менен алектенүү аркылуу эс алып, жеке мейкиндигине кирип, эмоционалдык чыңалууларын азайта алат. Мындай чыгармачыл иш-чаралар психикалык ден соолукту тең салмактуу кылууга  жана сактоогo  жөнөкөй, бирок натыйжалуу курал болуп саналат.

• Стресс жана травмадан кийинки стресс бузулушу (ТКСБ) менен жашаган адамдар үчүн коопсуз чөйрөдө эс алуу жана стрессти башкаруу ыкмалары маанилүү. ТКСБ үчүн кол менен иштөө жана көңүл бурууну талап кылган, тынчсыздануу жана стресстин таасирин азайтууга жардам берген фимо же балчык иштери сунушталат.
• Мындан тышкары, ТКСБ үчүн мандала сүрөттөрү, түзүлүш жана кайталануучу үлгүлөр менен көңүл бурууну жогорулатып, адамга психикалык тынчтык табууга жардам берет.
• Жаракат алууга же психикалык чарчоого (burnout) кабыл болгон адамдар үчүн эс алуучу жана ой жаңыртуучу иш-чаралар пайдалуу. Ошондуктан сүрөт тартуу — медитативдик касиетке ээ жана психикалык жактан эс алуучу иш-аракет.
• Оригами же кагазды бүктөө өнөрү, майда мотордук жөндөмдөрдү талап кылган кол өнөрчүлүк катары, көңүл буруу жана концентрацияны талап кылып психикалык чарчоодон айыгууга жардам берет.

Кол эмгеги жана кол өнөрчүлүктүн жакшы болууга тийгизген  узак мөөнөттөгү таасири.

Кол эмгеги жана кол өнөрчүлүк, кыска мөөнөттө стрессди азайтуучу таасирди камсыз кылып тим болбостон, узак мөөнөттө да адамдын жалпы жакшы болушун колдойт.  Туура уюштурулган чыгармачыл иш-чаралар, адамдарга өзүнө ишенүүнү, чыдамкайлыкты жана өзүн-өзү тартипке келтирүүнү өркүндөтүүгө жардам берет. Мындан тышкары, ийгиликтүү бүткөрүлгөн кол эмгеги долбоору адамда ийгилик сезимин жаратат жана бул жалпы бакубаттуулук деңгээлин жогорулатууга жардам берет.

Кол эмгеги ошондой эле социалдык байланыштарды бекемдеген иш-аракет болушу мүмкүн. Топ менен аткарылган кол өнөрчүлүк иш-чаралары адамдарга башкалар менен өз ара аракеттенүүгө жана эмоционалдык колдоо алууга мүмкүнчүлүк берет. Бул социалдык өз ара аракеттенүүлөр психикалык ден соолук жана жакшы болуш абалына оң таасир калтырат.

• Kөңүл буруу жетишсиздиги жана гиперактивдүүлүк бузулушунда (KЖГБ) энергияны туура багыттоо маанилүү. Моделдөө жана керамика сыяктуу физикалык жактан иштетүүчү иш-аракеттер, адамдарга көңүлүн бир жерге топтоого жардам бере алат. Жыгач иши же кол менен жасалган зергерлик буюмдар, мээни иштетип, көңүл буруу жетишсиздигин азайта алат.
• Обсессивдик-компульсивдик бузулуу (ОКБ) кайталануучу ойлор жана жүрүм-турум менен байланышкандыктан, чыгармачылык процесс контролду жана көңүл буруу камсыз кылат. Жыгач оймо сыяктуу жогорку деңгээлде көңүл буруу жана фокус талап кылган иш-аракеттер, адамдардын мажбур кылынган жүрүм-турумун теңдештире алат. Түзүм жана макет жасоо да белгилүү эрежелер жана тизмелер менен иштөө, адамдардa көзөмөл сезимин жогорулатат.
• Биполярдык бузулуу менен жашаган адамдар үчүн тең салмактуулук жана тартип маанилүү. Жыгач иши – тартиптүү жана сактык менен жасалган бул иш-аракет, биполярдык бузулуу менен жашаган адамдардын маанайларын теңдөөгө жардам бере алат. Чыгармачыл жазуучулук же сүрөт тартуу – эмоциялык тең салмактуулукту табууга жана өзүнүн эмоциялык өзгөчөлүктөрүн түшүнүүгө жардам берет.
• Тамактануу бузулууларын жөнгө салууда, дене менен мамилени жакшырткан жана көңүл топтоо талабын койгон иш-аракеттер маанилүү. Кийим тигүү – кол менен бир нерсе жасоо, тамактануу бузулууларынан келип чыккан тынчсызданууну азайтууга жардам берет. Керамика жасоо – дене менен биригүү сезимин жаратып, адамдардын өз денесинин тажрыйбаларына ден-соолукка пайдалуу жол менен мамиле түзүүсүнө мүмкүнчүлүк берет.

Эмоционалдык жана психикалык ден соолукту сактоо үчүн өз терапия жүргүзүү - бул адамдардын психикалык ден соолугун сактоо жана жакшыртуу үчүн өз алдынча колдонула турган таасирдүү ыкма. Кол эмгеги жана кол өнөрчүлүк, бул процесстин маанилүү куралдарынын бири катары, психикалык ден соолукка жана жакшы болушка терең таасир тийгизет. Чыгармачылык жана кол өнөрчүлүктүн терапия күчү, стресс менен күрөшүүгө, эмоциялык тең салмактуулукту сактоого жана жашоо сапатын жакшыртууга жардам берет. Күнүмдүк жашоодо мындай чыгармачыл иш-чараларды жайгаштыруу, адамдарга психикалык эс алуу жана эмоциялык айыктыруу боюнча пайда алып келиши ырас. Ошондуктан, кол эмгеги жана кол өнөрчүлүк, өз терапиянын күчтүү жана баалуу куралы катары каралышы керек.